Το αριστερό όραμα για την αστυνόμευση ως κοινωνικό αγαθό

Αίσθηση έχει προκαλέσει στον κύκλο των επιστημόνων του ΣΥΡΙΖΑ η μελέτη που παρουσιάστηκε από τους επιστήμονες Γιώργο Παπανικολάου και Γιώργο Ρηγάκο στο πρόσφατο τριήμερο διεθνές συνέδριο του Ινστιτούτου Νίκος Πουλατζάς με θέμα τον εκδημοκρατισμό της αστυνομίας στην Ευρώπη.

Για πρώτη φορά στο χώρο της αριστεράς συζητήθηκε ένα θέμα ταμπού για την ίδια και όπως φάνηκε από τις εισηγήσεις των δεκάδων ομιλητών, αλλά και των ερωτήσεων και απόψεων που εκτέθηκαν από το ακροατήριο, η συζήτηση μόλις τώρα αρχίζει. Όλα δείχνουν ότι οι σκέψεις, οι κριτικές παρατηρήσεις, οι επιφυλάξεις και οι ένθερμες τοποθετήσεις για το επίμαχο θέμα ξεφεύγουν από τα στενά πλαίσια του συνεδρίου. Το κόμμα της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης δεν έχει κανένα μα κανένα πρόβλημα να αναμετρηθεί στα ίσια με τα ζητήματα της αστυνομίας έχοντας απέναντί του τους κατ’ επάγγελμα φίλους και «φίλους» της αστυνομίας.

Ας περιοριστούμε όμως σε ορισμένες σκέψεις των Ελλήνων επιστημόνων, χρήσιμες για όσους δεν αντιμετωπίζουν με παρωπίδες την αριστερά και την αστυνομία μας. Και λέμε μας διότι το σύστημα για το οποίο δουλεύει η αστυνομία, όπως υποστηρίζει η αριστερά, πράγματι φοβάται αυτήν την απόλυτη ταυτοποίηση. Το σύστημα θέλει διαιρεμένους τους πολίτες σε «σεις» και «μας», εξασφαλίζοντας έτσι το μονοπώλιο του ελέγχου και τους προσανατολισμού της αστυνομίας προς ίδιον όφελος.

Οι μελετητές συμπίπτουν στο γενικό αξίωμα ότι η ασφάλεια είναι δημόσιο αγαθό και ως τέτοιο το συσχετίζουν με την κοινωνική δικαιοσύνη, την ακεραιότητα και τον δημοκρατικό έλεγχο. Σημειώνουν στην εργασία τους. Μια αριστερή στρατηγική για την αστυνοµική µεταρρύθµιση θα πρέπει να επιδιώξει:

1. τον επαναπροσδιορισµό της έννοιας της δηµόσιας ασφάλειας: η αστυνοµία σήµερα έχει µια ιδιαίτερα ευρεία αποστολή, η οποία περιλαµβάνει µια σειρά καθηκόντων από την καθηµερινή διαφύλαξη της κοινωνικής ειρήνης έως την καταστολή της εγκληµατικότητας και την κρατική ασφάλεια. Εν τούτοις, το µεγαλύτερο µέρος των αστυνοµικών υπηρεσιών εξαρτώνται ιδιαίτερα από το προσωπικό πρώτης γραµµής και αφορούν στη διασφάλιση των όρων της ειρηνικής κοινωνικής συµβίωσης χωρίς προσφυγή στη χρήση βίας. Στο επίπεδο της πολιτικής στρατηγικής, η αριστερά θα πρέπει να επιδιώξει να θέσει στο κέντρο των προτεραιοτήτων της αποστολής της αστυνοµίας τη δηµόσια ασφάλεια, µε την έννοια του περιορισµού των βλαπτικών αποτελεσµάτων στην καθηµερινή ζωή. Κάτι τέτοιο µπορεί να σηµαίνει εντατικοποίηση της δραστηριότητας της αστυνοµίας σε ορισµένα πεδία της κοινωνικής ζωής αλλά και µια συρρίκνωση ή πλήρη απόσυρσή της από άλλα.

2. τον επαναπροσδιορισµό του αστυνοµικού επαγγελµατισµού: η αριστερά πρέπει να επιδιώξει τη ρήξη µε την κατεστηµένη έννοια του αστυνοµικού επαγγελµατισµού η οποία έχει αναδείξει το κυρίαρχο µοντέλο αστυνόµευσης βασισµένο στον µιλιταρισµό και το γραφειοκρατισµό. Πρέπει να επιβάλει ένα νέο όραµα για την αστυνοµική υπηρεσία το οποίο θα φέρει στο προσκήνιο τις ποιότητες και τις ικανότητες του προσωπικού της αστυνοµίας και θα ενθαρρύνει οργανωτικές δοµές και συστήµατα το οποία θα προάγουν την επίγνωση των κοινωνικών συνθηκών, την επαγγελµατική εµπειρία, την πρωτοβουλία και την ορθή λήψη αποφάσεων µεταξύ των αστυνοµικών. Όλα αυτά θα πρέπει να υποστηρίζονται από την ανάπτυξη επαγγελµατικής  γνώσης και προτύπων τα οποία θα σχετίζονται µε τις ανάγκες της κοινότητας καθώς και από συστήµατα βασικής και συνεχούς εκπαίδευσης και επιµόρφωσης  τα οποία θα είναι συµβατά και θα προάγουν αυτή την επαγγελµατική γνώση και τα πρότυπα.

3. τη διαµόρφωση ενός ευρύτατου πλέγµατος εξωτερικού ελέγχου: µια αριστερή στρατηγική για την αστυνοµική µεταρρύθµιση πρέπει ενεργά να επιδιώξει την εισαγωγή ενός αποκεντρωµένου συστήµατος διαβούλευσης µε τους πολίτες, καθώς και εποπτείας και ελέγχου, το οποίο θα λειτουργεί συµπληρωµατικά µε το σύστηµα του νοµοθετικού και δικαστικού ελέγχου το οποίο κατά κανόνα υφίσταται σε συνθήκες αστικής δηµοκρατίας και το οποίο θα έχει σκοπό να βελτιώσει την αποκριτικότητα και τη λογοδοσία σε τοπικό επίπεδο. Ένα τέτοιο σύστηµα θα µπορούσε να περιλαµβάνει εκλεγµένα τοπικά αστυνοµικά συµβούλια σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Οι εσωτερικές διαδικασίες της αστυνοµίας θα πρέπει να εναρµονιστούν µε αυτό το σύστηµα εξωτερικών ελέγχων έτσι ώστε να προσφέρουν ένα µεγαλύτερο βαθµό προστασίας και αυτονοµίας στους αστυνοµικούς υπαλλήλους.

4. τη δηµοκρατική αναδιάρθρωση: η δηµοκρατική αναδιάρθρωση του αστυνοµικού οργανισµού θα πρέπει γενικά να ακολουθε ί τις αρχές της γεωγραφικής και διοικητικής αποκέντρωσης. Θα πρέπει να περιλαµβάνει µια ανακατανοµή των πόρων προς εκείνες τις υπηρεσίες πρώτης γραµµής οι οποίε αποκρίνονται στις ανάγκες και προτεραιότητες της

τοπικής κοινωνίας, καθώς επίσης και µία ενίσχυση της ικανότητας του προσωπικού πρώτης γραµµής να αναλαµβάνει πρωτοβουλίες και να διαµορφώνει αποτελεσµατικές λύσεις σε διαβούλευσηµε τις τοπικές κοινωνίες.

5. να διευκολύνει τη συµµετοχή των πολιτών: συναφώς µε την προηγούµενη αρχή, µια αριστερή στρατηγική για την αστυνοµική µεταρρύθµιση θα πρέπει ενεργά να διερευνήσει τρόπους για την ενίσχυση και τη γενίκευση της συµµετοχής των πολιτών στη λήψη αποφάσεων της αστυνοµίας, ακόµη και σε επιχειρησιακό επίπεδο. Αυτές οι συµµετοχικές δοµές θα µπορούσαν να περιλαµβάνουν την εισαγωγή τοπικών συναντήσεων µεταξύ αστυνοµίας, πολιτών και άλλων οργανισµών κατά τη διάρκεια των οποίων θα λαµβάνονται επίσηµες αποφάσεις σε σχέση µε τις τοπικές προτεραιότητες για την αστυνόµευση, και τωνοποίων η υλοποίηση θα παρακολουθείται στη συνέχεια.

Τέλος, 6. να αντιµετωπίσει ευθέως το ζήτηµα της ιδιωτικής αστυνόµευσης: η αριστερά πρέπει να αναγνωρίσει ότι ακόµη και ευρύτατη αναδιάρθρωση και ανακατανοµή των πόρων της δηµόσιας αστυνοµίας δεν θα εξαλείψει άµεσα τη χρήση των υπηρεσιών ιδιωτικής ασφάλειας, οι οποίες είναι ένα σηµαντικό και ίσως µη αναστρέψιµο χαρακτηριστικό της σύγχρονης αστυνόµευσης. Η αριστερά θα πρέπει όµως να επιδιώξει την εισαγωγή ενός ρυθµιστικού πλαισίου το οποίο θα καθιστά τις υπηρεσίες ιδιωτικής ασφάλειας συµβατές µε τις αρχές και τις προτεραιότητες του  συστήµατος της δηµόσιας αστυνοµίας, όπως αυτές προκύπτουν από τις προηγούµενες αρχές.