Η αθέατη πλευρά των ...ΜΑΤ!

Δεν αντιλαμβάνομαι γιατί απορούν αυτοί που απορούν για τις αυθαιρεσίες των αστυνομικών που βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Στο ίδιο έργο θεατές. Κυβέρνηση, αστυνομία, κοινωνία, συνδικάτα. Όλοι γνωρίζουν. Ουδείς αναλαμβάνει πρωτοβουλίες. Μια πρωτοβουλία ακριβώς πριν από τρία χρόνια των Ομοσπονδιών των αστυνομικών επί υπουργίας  Χρήστου Παπουτσή, έπεσε κι αυτή στο κενό.

Με αφορμή τα αλλεπάλληλα κρούσματα αστυνομικών υπερβάσεων με πιο χαρακτηριστικά αυτά που σημειώνονταν κατά τη διάρκεια των επεισοδίων τα πρώτα χρόνια των μνημονίων, οι συνδικαλιστές της αστυνομίας διοργάνωσαν μέσα στα ΜΑΤ μια ημερίδα συνεισφορά, όπως την είπαν, στον εκδημοκρατισμό της Ελληνικής Αστυνομίας. Ομιλητές ο Μανώλης Γλέζος (!), ο τραυματισθείς από τα ΜΑΤ Μανώλης Κυπραίος (!), ο πρόεδρος των φωτορεπόρτερ Μάριος Λώλος (!), ο υπουργός, ο αρχηγός της αστυνομίας, ψυχολόγος της αστυνομίας, εγκληματολόγος, κοινωνιολόγος και άλλοι.

Ακούστηκαν όλα. Τα πρακτικά κυκλοφόρησαν σε βιβλίο. Μετά από τρία χρόνια, τα ίδια και απαράλλαχτα προβλήματα για την κυβέρνηση, για την ηγεσία της αστυνομίας, για την κοινωνία, για τους αστυνομικούς τους ίδιους και φυσικά για τα θύματα. Θύματα όμως είναι και οι καταγγελλόμενοι αστυνομικοί, χωρίς να παραβλέπουμε την προσωπική τους ευθύνη. Θύματα είναι διότι δεν αντιδρούν και δεν ζητούν να τους εξασφαλίσουν επαγγελματικά για να μην εγκλωβίζονται στην κουλτούρα και την πρακτική του όχλου.

Οι ψυχολόγοι της αστυνομίας ειδικότερα, έχουν προτείνει μέτρα. Δεν τα υιοθετεί η ηγεσία γιατί προφανώς δεν εξυπηρετούν τις κυβερνήσεις, που αποδεδειγμένα χρησιμοποιούν την αστυνομία και τους μπαχαλάκηδες, όποτε και όπου τους συμφέρει. Αντιγράφουμε μερικά κομμάτια από την ομιλία της ψυχολόγου, όπως δημοσιεύτηκε στο βιβλίο «Αστυνομία και ανθρώπινα δικαιώματα», ειδική έκδοση ΠΟΑΞΙΑ-ΠΟΑΣΥ (http://www.poaxia.com/files/books/vivlio_imerida_an8ropina_dikaiwmata.pdf) και τα συμπεράσματα δικά σας.

«Έτσι, λοιπόν, η ψυχολογία των αστυνομικών είναι πάρα πολύ βεβαρημένη. Σε σχέση με την οικονομική αποσταθεροποίηση, η οποία έρχεται να πλήξει πάρα πολύ  μεταξύ άλλων και τους αστυνομικούς, έχουμε και κάποιες επιπρόσθετες συνέπειες  σε ψυχολογικό επίπεδο από εκεί. Όπως στρες, άγχος, αγωνία, ανασφάλεια, θυμό, απελπισία, συναισθήματα που έχουμε βιώσει όλοι είτε είμαστε αστυνομικοί είτε δεν είμαστε, λόγω της οικονομικής κρίσης». ....

«Η οικονομική κρίση προκαλεί θυμό. Ο θυμός σαν συναίσθημα, έχει την τάση να φέρνει τους ανθρώπους κοντά. Με την έννοια, «θέλω να εξουδετερώσω αυτό που με θύμωσε». Προκαλεί, λοιπόν, ο θυμός τάση για εγγύτητα. Όλο, λοιπόν, αυτό το πλήθος εκείνη την ώρα, είναι θυμωμένο εξ αρχής και εκ των προτέρων  με τους αστυνομικούς. Οι αστυνομικοί από την πλευρά τους είναι και αυτοί θυμωμένοι με το πλήθος. Και οι δύο έχουν, λοιπόν, μία έμφυτη, μία ανθρώπινη τάση «να εξουδετερώσουνε τον άλλον». ...

 «Θα αναφέρω τώρα, σχεδόν εμβόλιμα, μία θεωρία που ονομάζεται θεωρία της αναδραστικότητας και σε τι αναφέρεται. Πολλές φορές θα έχετε νιώσει  κάποιοι, ότι, όταν σας απαγορεύουν κάτι, να θέλετε να το κάνετε περισσότερο, να νιώθετε πίεση, να θέλετε να αντιδράσετε. Αυτό ουσιαστικά είναι η θεωρία της ψυχολογικής αναδραστικότητας. Όταν δηλαδή μάς στερεί κάποιος μία προσωπική μας ελευθερία, αισθανόμαστε αναπόφευκα την τάση να την επανακτήσουμε, το οποίο συναίσθημα είναι πάλι τάση για δράση, τάση για επίθεση και σκεφτείτε σε περιπτώσεις συμπλοκής με το πλήθος ότι απειλούνται ελευθερίες και από τους μεν και από τους δε. Αυτή η θεωρία, της αναδραστικότητας, έχει μια εξαίρεση. Κάτι το αξιοπερίεργο, το μη ορθολογικό τέλος πάντων. Έχει αποδειχθεί ότι ακόμη και όταν υπάρχει η ψυχολογική αυτή αναδραστικότητα, ψυχολογική πίεση μετά από στέρηση ελευθερίας και βρεθεί έστω και ένα άτομο το οποίο μπροστά σε όλους τους υπολοίπους, οι οποίοι ένιωσαν αυτήν την πίεση, μπορέσει και αντιδράσει και προσπαθήσει να ανακτήσει αυτήν την ελευθερία, τότε όλοι οι υπόλοιποι ηρεμούν. Οπότε και μέσα ενδεχομένως στο Σώμα της Αστυνομίας, σε μία συμπλοκή με το πλήθος, όταν ένας άνθρωπος τολμήσει και κάνει αυτό το πράγμα, να υπερβεί ενδεχομένως κάποια όρια, μπορέσει να ασκήσει παραπάνω βία, το συναίσθημα των υπολοίπων κάμπτεται και γι’ αυτό ενδεχομένως έχουμε παρατηρήσει σε εικόνες που μας έχουν μεταφέρει τα μέσα, ότι σε τέτοιου είδους καταστάσεις, να βλέπουμε τη μεμονωμένη συμπεριφορά. Γιατί προφανώς οι άλλοι ηρεμούνε μπροστά σε αυτό το φαινόμενο.

Ο ρόλος, λοιπόν, της Αστυνομίας μέσα σε αυτό που πραγματικά καλείται να κάνει, ποιος είναι; Είναι λίγο περίεργο το ερώτημα και ακόμη πιο περίεργη η απάντηση. Γιατί, οι δυναμικές του πλήθους πραγματικά όπως είπα και στην αρχή, είναι σαν μονόδρομος. Είναι μία κατάσταση που μπορούμε να παρέμβουμε με πολύ ελάχιστο τρόπο.  Όταν, λοιπόν, οι αστυνομικοί εκλαμβάνονται σαν σύμβολα της εξουσίας και του κράτους, σε συνδυασμό με όλες τις υπόλοιπες ψυχολογικές διεργασίες τις οποίες σας προανέφερα, έχουμε εκ των προτέρων ένα περιβάλλον πολύ ασταθές». ...

«Ας πάρουμε την περίπτωση των κοινωνικών διαδηλώσεων που είναι αυτό που συζητούμε κατά βάση σήμερα. Την ενδο-ομάδα θεωρητικά αποτελεί το πλήθος, την εξο-ομάδα θεωρητικά αποτελεί η Αστυνομία. Άκουσα που είπατε, «γιατί μας χτυπάτε», «γιατί μας δέρνετε». Αν ενδεχομένως ακουγόταν οι  φωνές από τα παιδιά που είναι εδώ πέρα, δεν ξέρω τι θα έλεγαν, «γιατί μας πετάτε πέτρες;», έτσι; ΜΑΣ! Όλοι μαζί, όμως. Αυτό το φαινόμενο καλείται «γνωστική διχοτομία». Γιατί, ναι μεν ο απλός ο κόσμος αντιλαμβάνεται ότι όλοι οι αστυνομικοί δεν αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο, άλλα παρ’ όλα αυτά, «μας» πετάτε πέτρες, «μας» πετάτε χημικά, «μας» δέρνετε, «μας» χτυπάτε. Όλοι μαζί. Αυτό είναι λίγο αντιφατικό, όμως ισχύει. Ναι μεν αναγνωρίζουμε με τη λογική μας ότι δεν είναι όλοι το ίδιο, αλλά παρ’ όλα αυτά θεωρούμε ότι είναι. Το ίδιο και οι αστυνομικοί. Ναι μεν θεωρούν  ότι η σύνθεση του πλήθους είναι ανομοιογενής, αλλά παρ’ όλα αυτά έχουν μία γνωστική διχοτομία γιατί θεωρούν ότι εντός αυτού υπάρχει μία μειονότητα που μπορεί να προκαλέσει το χάος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτούν μία στερεοτυπική αντίληψη για το πλήθος γιατί συνολικά είναι δυνητικά επικίνδυνο, από τη στιγμή που έστω η μειοψηφία είναι ικανή να προκαλέσει το χάος και οι άλλοι να μην μπορέσουν να κάνουν τίποτα.

Τι γίνεται τώρα όσον αφορά την κλιμάκωση της σύγκρουσης; Το εμπεριστατωμένο μοντέλο κοινωνικής ταυτότητας πρεσβεύει ότι πρώτον,  η σύγκρουση αστυνομίας και πλήθους, έχει προκύψει από μελέτες αυτού του είδους διαδράσεων. Η κλιμάκωση, λοιπόν, της σύγκρουσης  μεταξύ του πλήθους και της Αστυνομίας παρατηρείται όταν υπάρχει μία συμμετρία σε σχέση με το πώς το ίδιο το πλήθος αντιλαμβάνεται την ταυτότητά του και το πώς η Αστυνομία αντιλαμβάνεται την ταυτότητα του πλήθους.

Δηλαδή, οι άνθρωποι που είναι εκεί θεωρούν ότι είναι εκεί γιατί πρέπει να διαμαρτυρηθούν, ενώ η Αστυνομία θεωρεί οι αυτοί οι άνθρωποι είναι εκεί και εκτός από το λόγο για τον οποίο βρίσκονται, και για να τα σπάσουνε όλα και δεύτερον, σαν δεύτερη συνθήκη είναι η εξω-ομάδα, δηλαδή στη δεύτερη υπό μελέτη περίπτωση, η Αστυνομία, να έχει τα μέσα και τη δύναμη να πραγματώσει την αντίληψη που έχει για το πλήθος. Και η Αστυνομία έχει τα μέσα και τη δύναμη. Έχει τα χημικά και όλα τα σχετικά.

Τι συμβαίνει, λοιπόν, από εδώ και πέρα, και είναι το σημείο ενδεχομένως όλης της σημερινής παρουσίασης. Είπαμε «εντός του πλήθους», και το ξέρετε όλοι, υπάρχουν σίγουρα και Αστυνομικοί και όλοι οι άνθρωποι που έχουν κατέβει σε πορείες, υπάρχουν διαφορετικές ομάδες και διαφορετικά προφίλ συμπεριφοράς «εντός του πλήθους». Όταν όμως η εξω-ομάδα, δηλαδή η Αστυνομία, κάνει μία παρέμβαση, πετάξει ένα χημικό, τι θα συμβεί;

Ακόμα και τα μέλη της ενδο-ομάδας, τα οποία δεν είχανε κοινή κοινωνική ταυτότητα, θα ενωθούν και θα αποκτήσουν μία κοινή ταυτότητα με όλο το πλήθος, γιατί απειλούνται το ίδιο σε σχέση με την εξω-ομάδα, σε σχέση με την Αστυνομία. Υπάρχει, λοιπόν, μία κοινή απειλή γι’ αυτό. Αυτό τι συνέπειες έχει:

Υπάρχουν ενισχυμένες αντιλήψεις στο πλήθος για αμοιβαία υποστήριξη προκειμένου να έχουν την απαραίτητη δύναμη, ώστε να αντιμετωπίσουν την αστυνομία και τα όρια της ενδο-ομάδας έχουν διευρυνθεί και από εκεί που ήταν λίγοι αυτοί που έκαναν τις φασαρίες, πλέον μπαίνουν και άλλοι μέσα, γιατί θεωρούν ότι αμύνονται.Νομιμοποιείται πλέον μία αντίδραση που πριν θεωρούνταν περιθωριοποιημένη  και ως αποτέλεσμα αυτού, αυτή η ισχυρή μειοψηφία πλέον μπορεί και προκαλεί μεγάλη κοινωνική επιρροή.

Πάμε τώρα πάλι πίσω στους αστυνομικούς, οι οποίοι μέσα σε όλο αυτό, επιβεβαιώνουν αυτό που σας είπα στην αρχή, ότι «ναι, το πλήθος είναι επικίνδυνο». Γιατί πραγματικά είναι. Και όλο αυτό, είναι σαν μία τραγική αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Και το ζητούμενο είναι το εξής: Μπορεί να γίνει κάτι γι’ αυτό; Να σας πω ότι αν αυτά όντως συμβαίνουν, μιλάμε για δυναμικές πλήθους. Αν πατήσω το διακόπτη, θα ανάψει το φως. Μιλάμε για μαθηματικές εξισώσεις. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι αν βάλλεις τους μεν απέναντι από τους δε, αυτά τα φαινόμενα θα συνεχίσουν να γίνονται. Με  ποια έκταση, αυτό είναι άλλο θέμα, ελπίζω να είμαστε τυχεροί για τις μέρες που έρχονται.

Και κάτι που θα ήθελα  να το ακούσει και ο κύριος Αρχηγός, παρουσία και του Στρατηγού μου. Τις τελευταίες εβδομάδες, δυο με τρεις, έχουν παρατηρηθεί πάρα πολλά φαινόμενα συναδέλφων που έρχονται στα ιατρεία και λόγω της οικονομικής πίεσης, συν του ό,τι συμβαίνει με το επάγγελμα του αστυνομικού και όλο αυτό που δέχονται, δηλώνουν αδυναμία εκτέλεσης των καθηκόντων τους για ψυχολογικούς λόγους. Αυξανόμενος αριθμός…»

Είπατε, τίποτα;